Yasal Uyarı

Bu sayfadaki açıklamalar genel bilgilendirme amacı taşır. Her somut olay farklıdır; hesaplamalarda kıdem tazminatı tavanı, sözleşme hükümleri, toplu iş sözleşmesi, bordro uygulamaları ve güncel mevzuat dikkate alınmalıdır. Karar vermeden önce mutlaka uzman bir hukukçudan görüş alın.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı; işçinin aynı işverene bağlı olarak çalıştığı süreye karşılık, kanunda öngörülen şartlar gerçekleştiğinde ödenen toplu tazminat niteliğindeki bir işçilik alacağıdır. Ana kural, işçinin her tam kıdem yılı için 30 günlük giydirilmiş brüt ücreti tutarında tazminata hak kazanması; artan süreler için de oransal ödeme yapılmasıdır.

Kimler Kıdem Tazminatı Alabilir?

• İşveren feshi (haklı neden olmaksızın),
• İşçinin haklı nedenle feshi (İş Kanunu m.24 kapsamındaki sağlık, ücretin ödenmemesi, ahlak-iyi niyet kurallarına aykırılık vb.),
• Emeklilik (yaşlılık, malullük aylığına hak kazanma),
• Erkek işçinin askerlik sebebiyle ayrılması,
• Kadın işçinin evlilik nedeniyle, evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde feshi,
• İşçinin ölümü (mirasçılarına ödeme).

İstifa (olağan fesih) halinde kural olarak kıdem tazminatı doğmaz; ancak yukarıdaki haklı fesih veya özel haller varsa talep edilebilir.

Giydirilmiş Brüt Ücret Nedir?

Hesaplamada esas alınan ücret yalnızca çıplak maaş değildir. Giydirilmiş brüt ücret, işçiye süreklilik arz eden parasal/ayni ödemelerin brüt ücretle birlikte dikkate alınmasıyla bulunur.

Hesaplama Mantığı ve Formül

Temel yaklaşım şu şekildedir:

Kıdem Tazminatı (brüt) = Giydirilmiş Brüt Aylık Ücret × (Yıl + Ay/12 + Gün/365)

• Her tam yıl için 30 günlük brüt ücret (yani 1 aylık ücret) esas alınır.
• Artan ay/günler için oransal hesap yapılır (Ay/12, Gün/365).
• Tavan (üst sınır) uygulanır: İşçinin brüt ücreti tavanı aşsa da hesap, ilgili dönemin tavanını geçemez.
• Damga vergisi oranı uygulanır; gelir vergisi ve SGK primi kesilmez.

Örnek (Yaklaşık) Hesaplama

Diyelim ki giydirilmiş brüt aylık ücret 40.000 TL; kıdem süresi 6 yıl 2 ay 10 gün olsun.

• Süre katsayısı ≈ 6 + (2/12) + (10/365) ≈ 6,19
• Brüt kıdem ≈ 40.000 × 6,19 = 247.600 TL (tavanı aşıyorsa tavanla sınırlandırılır).
• Damga vergisi (≈%0,759) ≈ 1.880 TL → Net ≈ 245.700 TL

Rakamlar bilgilendirme amaçlıdır; yuvarlama, tavan ve bordro parametreleri sonucu değiştirebilir.

Kıdem Tavanı

Kıdem tazminatı tavanı, Hazine ve Maliye tarafından her yıl Ocak/Temmuz dönemlerinde güncellenir. Ödeme tarihindeki tavan geçerlidir. Güncel rakamları resmî duyurulardan kontrol ediniz; işverenin kanuni tavanın üzerinde ödeme yapması mümkün olmakla birlikte bu, yasal zorunluluk değildir.

Vergi ve Kesintiler

• Gelir vergisi: Kural olarak kıdem tazminatından alınmaz (tavanı aşan kısım istisna dışı kabul edilebilir).
• Damga vergisi: Kıdem tazminatı üzerinden oransal olarak kesilir.
• SGK primi: Kıdem tazminatı prim matrahına dahil edilmez.

İstifa – Haklı Fesih Ayrımı

İşçinin sıradan istifasında kıdem tazminatı hakkı doğmaz. Ancak ücretin ödenmemesi, sağlık/ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık gibi haklı nedenlerle fesihte; askerlik, emeklilik, evlilik (kadın işçiler için 1 yıl) gibi hallerde kıdem tazminatı talep edilebilir. Delillerin toplanması ve fesih beyanının hukuka uygun kurulması önemlidir.

Kısmi/Zaman Esaslı, Mevsimlik ve Zincir Sözleşmeler

• Kısmi süreli çalışmada süreler orantısal dikkate alınır; toplam kıdem süresi belirlenirken fiilî çalışma ve sözleşme bütünlüğü incelenir.
• Mevsimlik işlerde de birikimli kıdem prensibi geçerlidir; sezonlar arası sürelerin kıdeme etkisi somut olaya göre değerlendirilir.
• Zincir sözleşmeler (yenilenen belirli süreli sözleşmeler) kıdem hesabında bütünlük oluşturabilir.

Zamanaşımı ve Faiz

İşçilik alacaklarının önemli bir kısmı için genel zamanaşımı süresi 5 yıl olarak uygulanır. Kıdem tazminatında fesih tarihinden itibaren faiz yürütülmesi talep edilebilir. Faiz türü ve başlangıç anı somut olaya göre değişir.

Sık Yapılan Hatalar

• Giydirilmiş ücrete dâhil edilmesi gereken düzenli yan hakların gözden kaçırılması,
• Tavan kontrolünün yapılmaması,
• Kıdem süresinin yıl/ay/gün olarak yanlış hesaplanması,
• Haklı fesih sebeplerinin eksik/yanlış dokümante edilmesi,
• Damga vergisi/yuvarlama farklarının ihmal edilmesi.

Sık Sorulanlar

Performans primim değişken; kıdeme girer mi? Düzenli ve süreklilik arz ederek ücretin eki haline gelmişse, genellikle giydirilmiş ücrete dâhil edilir. Arızi/tek seferlik ödemeler ise kural olarak dâhil edilmez.

İşveren ödeme yapmıyor; ne yapmalıyım? Arabuluculuk başvurusu dava şartıdır. Anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesinde dava veya ilamsız/ilamlı icra yolları gündeme gelebilir.

Toplu iş sözleşmesi var; formül değişir mi? TİS hükümleri kıdem hesabına etki edebilir (yan ödemelerin kapsamı, ek haklar vb.). Sözleşme mutlaka incelenmelidir.